Zaburzenia węchu, zwane również zaburzeniami olfaktorycznymi, mogą być spowodowane przez różnorodne czynniki, takie jak infekcje, urazy, choroby neurologiczne, alergie, a także przyjmowanie niektórych leków. Jest kilka głównych rodzajów zaburzeń węchu:
- Anosmia: całkowita utrata zdolności wyczuwania zapachów. Osoba z anosmią nie jest w stanie odróżniać żadnych zapachów.
- Hyposmia: częściowa utrata węchu, co oznacza zmniejszoną zdolność do wykrywania i rozpoznawania zapachów.
- Parosmia: Osoby z parosmią doświadczają zaburzonej percepcji zapachów, co prowadzi do nieprawidłowego lub zniekształconego odbierania zapachów. Na przykład zapachy mogą być odbierane jako nieprzyjemne, nawet jeśli fizycznie są neutralne.
- Fantosmia: wyczuwanie zapachów, które faktycznie nie istnieją. Osoba odczuwa zapachy, których nie ma w otoczeniu.
- Hiperosmia: zwiększona wrażliwość na zapachy, co oznacza, że percepcja zapachów jest bardziej intensywna niż u większości ludzi.
- Ageuzja: utrata zdolności do wyczuwania smaków, ale w niektórych przypadkach może wpływać również na zdolność wyczuwania zapachów.
- Kakosmia: to sytuacja, w której osoba odbiera przykre lub nieprzyjemne zapachy, które faktycznie istnieją w otoczeniu, ale są przez nią przetwarzane jako nieprawidłowe.
- Hiposmia kondukcyjna: problem z węchem występuje na poziomie nosa lub dróg oddechowych, co utrudnia przewodzenie zapachów do receptorów węchowych.
- Zaburzenia węchu związane z neurologicznymi chorobami: zaburzenia węchu często mogą być związane z chorobami neurologicznymi, takimi jak choroba Parkinsona, udar mózgu, migrena, padaczka, a także guzy mózgu.
Warto zauważyć, że zaburzenia węchu mogą mieć znaczny wpływ na jakość życia, zwłaszcza jeśli powodują utratę zdolności do wykrywania zapachów, które są związane z bezpieczeństwem (np. wykrywanie dymu lub nieświeżego jedzenia) lub czerpaniem przyjemności z jedzenia i innych doznań zmysłowych. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek problemów z węchem, zawsze zaleca się konsultację z lekarzem, który może zdiagnozować przyczynę i wdrożyć odpowiednie leczenie.
Terapia anosmii może być skomplikowana, ponieważ przyczyny tego zaburzenia mogą być różnorodne. Olejki eteryczne mogą być jednym z wielu narzędzi stosowanych w celu wsparcia terapii anosmii, jednak ważne jest, aby pamiętać, że nie stanowią one jedynego rozwiązania i zalecenia lekarza powinny być zawsze brane pod uwagę.
Olejki eteryczne to skoncentrowane substancje pochodzenia roślinnego, które zawierają różnorodne związki chemiczne odpowiedzialne za charakterystyczne zapachy. W terapii anosmii mogą być wykorzystywane w kilka sposobów:
- Aromaterapia: Inhalacja olejków eterycznych może stymulować receptory w nosie, co może pomóc poprawić funkcję węchu. Nawilżacze, dyfuzory, inhalatory i inhalacje parowe są często wykorzystywane do dostarczenia zapachów do nosa.
- Masaże: Wyczuwalne olejki eteryczne mogą być używane podczas masażu, aby zwiększyć uczucie relaksu i przyjemności, nawet jeśli brak jest zdolności wyczuwania zapachów.
- Stymulacja zmysłu węchu: W niektórych przypadkach, gdy osoba ma częściową anosmię lub problemy z węchem, wykorzystanie intensywnych zapachów (np. mentolu lub eukaliptusa) może pomóc w stymulowaniu receptorów węchowych.
- Trening węchu: Osoby z anosmią mogą próbować specjalnych ćwiczeń, które mają na celu zwiększenie wrażliwości węchu. Jednym z przykładów może być wielokrotne wąchanie intensywnych zapachów, aby mózg mógł lepiej zarejestrować i przetwarzać informacje związane z zapachami.
Trening węchu – jak wygląda?
Celem treningu jest zwiększenie wrażliwości na zapachy, odbudowanie połączeń nerwowych i poprawa percepcji zapachowej.
Choć można wąchać olejki prosto z buteleczek, to z uwagi na utrzymanie wysokiej jakości olejku (nie lubią napowietrzania, buteleczki szczelnie zamykaj!), warto przygotować sobie blottery (takie jak w drogerii), albo po prostu pocięte na kawałki nasiąkliwe papierki, czy płatki kosmetyczne. Wystarczy użyć 1-2 kropli olejku na papierek do pojedynczego ćwiczenia.
Trening olfaktoryczny – ćwiczenia i zasady:
- Identyfikacja zapachów. Na początku pacjentowi prezentuje się zestaw różnych, intensywnych zapachów (np. olejki eteryczne, ekstrakty roślinne) i prosi, aby próbował je zidentyfikować.
- Pamięć zapachowa. Pacjent musi zapamiętać i identyfikować różne zapachy, aby zwiększyć zdolność do rozpoznawania i rozróżniania ich od siebie.
- Rozróżnianie zapachów. W miarę postępów w treningu, pacjent może trenować swoje zmysły w taki sposób, aby rozróżniać subtelne różnice między różnymi zapachami, co pomaga w odbudowie dokładności percepcji.
- Codzienny trening. Proces wymaga regularności i konsekwencji. Osoby uczestniczące w terapii powinny regularnie wykonywać ćwiczenia w celu osiągnięcia lepszych wyników.
- Ekspozycja na różnorodne zapachy. Istotne jest, aby podczas ćwiczeń stosować różnorodne zapachy, aby trening był kompleksowy i obejmował różne kategorie aromatów.
- W treningu warto używać wizualizacji – dla jeszcze lepszej pracy mózgu. Pacjent podczas wąchania określonego zapachu może oglądać owoc będący źródłem olejku (np wąchając olejek pomarańczowy patrzeć na pomarańczę lub oglądać ją na zdjęciu, analogicznie z innymi olejkami).
Olejki wykorzystywane w treningu olfaktorycznym:
- Eukaliptus: silny i orzeźwiający zapach, który może być łatwy do rozpoznania, co czyni go dobrym pierwszym wyborem do treningu olfaktorycznego.
- Lawenda: charakterystyczny, kojący zapach, który jest łatwo rozpoznawalny i może pomóc w rozpoczęciu treningu.
- Cytryna: orzeźwiający, cytrusowy zapach, który może być łatwy do identyfikacji i zapamiętania.
- Mięta: intensywny, świeży zapach, który może pomóc w treningu wrażliwości węchowej.
- Rozmaryn: pobudzający, ziołowy zapach, który może pomóc w rozróżnianiu różnych aromatów.
- Pomarańcza: słodki, owocowy zapach, który może być łatwo rozpoznawalny i zapamiętywalny.
- Drzewo różane – świeży, niespodziewanie piękny, zaskakuje aromatem earl grey
- Ylang-ylang: egzotyczny, kwiatowy zapach, który może stanowić ciekawą i różnorodną alternatywę podczas treningu.
- Imbir: charakterystyczny, korzenny zapach, który może pomóc w treningu różnorodności wrażeń zapachowych.
korzystałam z literatury:
Olejki eteryczne dla zdrowego mózgu i ciała _ Jodi Cohen 2021
Zaburzenia i utrata węchu: przyczyny i leczenie https://www.mp.pl/pacjent/objawy/152731,zaburzenia-wechu
Vademecum olejków eterycznych i aromaterapii – Valerie Ann Worwood